عوامل موثر بر قیمت سهام

عوامل کلان يا محيطي

نخستيـن عامل اثرگذار بر قيمت سهام شرکت‌ها، عوامل کلان يا محيطي هستنـد. منظور از عوامل محيطي، عواملي هستند که کاملا خارج از اختيار شرکت‌ها بوده، ولي ارزش سهام آنها را تحت تأثير قرار مي دهند. به نظر شما، چه عوامل محيطي مي تواند قيمت سهم را تحت تأثير قرار دهـد؟

1-وضعيت اقتصادي و سياسي: يکي از عوامل بيروني که مي‌تواند قيمت سهام را تحت تأثير قرار دهد، ثبات يا عدم ثبات در اوضاع اقتصادي و سياسي در عرصه داخلي و بين‌المللي است. بدون ترديد، آرامش فضاي اقتصادي و سياسي کشورها، به دليل آنکه زمينه تداوم فعاليت رو به رشد بنگاه‌هاي اقتصادي را فراهم مي‌کند، اين اطمينان خاطر را نيز براي سرمايه‌گذاران ايجاد مي‌کند که با خريد سهام اين شرکت‌ها، مي‌توانند به سود قابل قبولي برسند.

2-سياست هاي کلان پولي، مالي و ارزي: يکي از مهمترين عواملي که مي‌تواند بر روند فعاليت، سودآوري و در نتيجه قيمت سهام شرکت‌ها اثرگذار باشد، سياست‌هاي دولت در حوزه پولي، مالي و ارزي است. براي مثال، درصورت افزايش نرخ ارز، آندسته از شرکت هاي بورسي که اغلب محصولات خود را به خارج از کشور صادر مي‌کنند، با افزايش سودآوري مواجه خواهند شد، زيرا درآمد حاصل از فروش آنها افزايش مي‌يابد، اما در مقابل، شرکت‌هايي که بخش عمده مواد اوليه موردنياز خود را از خارج کشور تأمين مي‌کنند، با افزايش هزينه‌ها و در نتيجه، کاهش سودآوري مواجه شده و ارزش سهام آنها تحت تأثير قرار مي‌گيرد. همچنين درصورتي که دولت نرخ سود تسهيلات اعطايي به بنگاه‌هاي اقتصادي را کاهش دهد، طبيعتا هزينه تأمين مال بنگاه‌ها کاهش يافته و ميزان سودآوري و در نتيجه، ارزش سهام آنها افزايش خواهد يافت.

3-بودجه سالانه کشور: سومين عامل محيطي اثرگذار بر ارزش سهام شرکت ها، ترکيب بودجه ساليانه کشور است، زيرا ترکيب بودجه، در واقع جهت‌گيري اصلي دولت در طول سال را نشان مي‌دهد. براي مثال، اگر دولت در بودجه ساليانه خود، برنامه گسترده‌اي براي توسعه صنعت پتروشيمي درنظر گرفته باشد، طبيعتا به اين معناست که شرکت‌هاي فعال در اين صنعت، تحت تأثير برنامه‌هاي توسعه‌اي دولت، با رشد قابل توجهي مواجه شوند، همين امر تقاضا براي خريد سهام شرکت‌هاي پتروشيمي و در نتيجه، ارزش سهام آنها در بورس را افزايش خواهد داد.

4-قوانين و مقررات: چهارمين عامل محيطي اثرگذار بر قيمت سهام شرکت‌ها، قوانين و مقررات است. براي مثال، فرض کنيد براي صادرات برخي محصولات پتروشيمي به خارج از کشور، تعرفه وضع شود. طبيعتا اين تصميم بر قيمت سهام آندسته از شرکت هاي بورسي که درآمد آنها از محل صادرات محصولات پتروشيمي مذکور بدست مي آيد، تأثير منفي خواهد داشت، زيرا هزينه‌هاي آنها را افزايش مي دهد. لازم به ذکر است هر اندازه ثبات در قوانين و مقررات بيشتر باشد، امکان تصميم‌گيري بهتر و دقيق‌تر براي سرمايه‌گذاران بيشتر فراهم خواهد شد.

عوامل مرتبط با صنعت

دومين دسته از عاملي که بر قيمت سهام يک شرکت تأثير مستقيم دارند، عوامل مرتبط با صنعتي هستند که شرکت، در آن صنعت فعاليت مي کند. براي مثال، عوامل مرتبط با صنعت سيمان، پتروشيمي، خودروسازي، ساختمان و... بطور خاص بر قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در اين صنايع تأثير مي‌گذارند. اما عوامل مرتبط با صنعت، دقيقا چه هستند. براي دريافتن پاسخ اين سوال، با ادامه برنامه همراه باشيد

1-نحوه قيمت‌گذاري محصولات: نخستين عاملي که بر قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در يک صنعت تأثير مستقيم دارد، نحوه قيمت‌گذاري محصولات آن صنعت است. براي مثال، فرض کنيد قيمت محصولات شرکت‌هاي خودروسازي بدون دخالت دولت و براساس ميزان عرضه و تقاضا در بازار تعيين شود. طبيعتا انتظار سرمايه‌گذاران از ميزان درآمد و سودآوري شرکت‌هاي خودروسازي در اين شرايط، متفاوت از زماني خواهد بود که دولت با هدف تنظيم بازار، مستقيما بر قيمت خودروهاي توليد داخل، نظارت کرده و قيمت آنها را تعيين کند. بنابراين، نحوه قيمت گذاري محصولات در يک صنعت، مي‌تواند قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در آن صنعت را تحت تأثير قرار دهد.

2-ميزان عرضه و تقاضا براي محصولات: دومين عامل از مجموعه عوامل مرتبط با صنعت، ميزان عرضه و تقاضا براي محصولاتي است که شرکت‌هاي فعال در آن صنعت، توليد مي‌کنند. براي مثال، رونق صنعت ساختمان‌سازي در کشور، مي‌تواند به افزايش تقاضا براي مصالح ساختماني ازجمله سيمان منجر شده و اين افزايش تقاضا نيز به دليل تأثير مستقيمي که بر ميزان فروش و سودآوري شرکت‌هاي سيماني دارد، افزايش قيمت سهام اين شرکت‌ها در بورس را بدنبال داشته باشد.

3-رقابتـي يا انحصاري بودن صنعت: هراندازه يک محصول انحصاري‌تر باشد، امکان سودآوري شرکت‌هاي توليدکننده آن محصـول بيشتر خواهد بود، زيرا به علت نبود رقيب، توليدکننده مي‌تواند هر قيمتي را که خواست، براي محصول خود تعيين کند. طبيعتا، با ورود رقباي جديد به يک صنعت و افزايش شدت رقابت در آن صنعت، از ميزان انحصار شرکت‌ها کاسته شده و سودآوري آنها نيز کاهش خواهد يافت. بنابراين لازم است سرمايه‌گذار قبل از خريد سهام يک شرکت، وضعيت حال و آينده صنعت موردنظر را ازنظر ميزان انحصار، احتمال ورود رقباي جديد و تأثير آن بر قيمت سهام شرکت بطور کامل بررسي کند.

4-حجم سرمايه‌گذاري در صنعت: ميزان سرمايه‌گذاري هاي صورت گرفته و جهت‌گيري دولت و بخش خصوصي درخصوص يک صنعت، مي‌تواند چشم‌انداز آينده آن صنعت را تا حد زيادي مشخص کرده و به سرمايه‌گذاران در تصميم گيري براي خريد يا فروش سهام شرکت‌هاي فعال در آن صنعت کمک کند. هر اندازه حجم سرمايه‌گذاري‌ها در يک صنعت بيشتر باشد، به معناي آن است که انتظار سودآوري در آن صنعت بيشتر است.

5-وضعيت صنايع مرتبط: يکي از عوامل اثرگذار بر قيمت شرکت‌ها در صنايع مختلف، وضعيت صنايع مرتبط با صنعت موردنظر است. براي مثال، صنعت فولاد بطور مستقيم با صنايعي مانند استخراج سنگ آهن و همچنين صنعت خودروسازي در ارتباط است، زيرا از يکسو سنگ آهن، اصلي‌ترين ماده اوليه موردنياز براي توليد فولاد است و از سوي ديگر، محصولات فولادي بطور مستقيم در صنايعي مانند خودروسازي بکار برده مي‌شود. بنابراين، هرگونه رکود و يا رونق در صنايع قبل و بعد از صنعت فولاد، مي‌تواند قيمت سهام شرکت‌هاي فعال در اين صنعت را تحت تأثير قرار دهد.

6-تحولات فناوري: سرعت تغيير فناوري در صنايع، از ديگر عوامل اثرگذار بر قيمت سهام حاضر در آن صنعت است. براي مثال، سرعت تغييرات فناوري در صنعت ارتباطات بسيار بيشتر از سرعت تغييرات فناوري در صنعت سيمان است. طبيعتا هر اندازه سرعت تغيير فناوري در يک صنعت بيشتر باشد، ميزان تغييرات قيمت سهام شرکت‌هاي حاضر در آن صنعت بيشتر خواهد بود. همچنين لازم است سرمايه‌گذار هنگام خريد سهام شرکت‌هايي که تحولات فناوري در آنها بسيار سريع است، به اين موضوع توجه داشته باشد که ايا شرکت مذکور، توانايي انطباق سريع با تغييرات فناوري را دارد يا خير؟

عوامل دروني شرکت

برخلاف عوامل محيطي و عوامل مرتبط با صنعت، عوامل دروني، همانطور که از اسمش هم پيداست، به وضعيت داخلي شرکت مربوط‌‌اند. در ادامه، مهمترين عوامل دروني موثر بر قيمت سهام را براي شما بازگو مي‌کنيم.

1-ميزان سودآوري شرکت و ثبات آن: بدون ترديد، مهمترين انگيزه يک سرمايه‌گذار از خريد سهام شرکت، کسب سود است. براي يک سرمايه‌گذار بسيار مهم است که شرکتي که سهمش را خريده، بتواند عملکرد مناسبي داشته و سود قابل قبولي در پايان سال بدست آورد. البته، تداوم روند سودآوري نيز بسيار حائز اهميت است، چرا که از ديد سرمايه‌گذاران، شرکتي که فقط در يک دوره سود خوبي کسب کند، اما نتواند به اين روند ادامه دهد، گزينه مناسبي براي سرمايه‌گذاري نخواهد بود. نکته ديگري که بايد مورد توجه قرار گيرد اين است که شرکت‌ها، در سال‌هاي آغازين فعاليت خود، سودآوري چندان بالايي ندارند و به تدريج، روند سودآوري آنها بهبود مي يابد که لازم است سرمايه‌گذاران به اين موضوع توجه داشته و با ديد بلندمدت، سودآوري شرکت را مورد ارزيابي قرار دهند.

2-نسبت قيمت به درآمد سهم (P/E): نسبت P به E از تقسيم کردن قيمت سهم ((Price به سود ساليانه سهم (Earning) بدست مي آيد. براي مثال، دو شرکت الف و ب را که هر دو در صنعت ساختمان فعاليت مي‌کنند و در اغلب شرايط نيز با هم يکسان هستند، درنظر بگيريـد. اگر سود سهام هر دو شرکت در پايان سال 100 تومان باشد، اما قيمت سهام شرکت الف در بورس 500 تومان و قيمت سهام شرکت ب، 1000 تومان، شما چه نتيجه اي خواهيد گرفت؟ طبيعتا اولين چيزي که به ذهن مي‌رسد اين است که با فرض تداوم روند سودآوري، شرکت "الف" پس از 5 سال، خواهد توانست اصل سرمايه سهامدارانش را از محل سود سهام، تأمين نمايد (5=100/500)، درحاليکه اين مدت در شرکت "ب"، 10 سال است (10=100/1000). بنابراين، احتمالا شرکت "الف" در مقايسه با شرکت "ب"، در وضعيت مناسب تري قرار دارد. معمولا در شرايط يکسان، هر اندازه نسبت P به E يک شرکت در مقايسه با ساير شرکت‌هاي موجود در آن صنعت کمتر باشد، نشان دهنده ارزنده بودن سهم است.

همچنين با بررسي نسبت P به E يک شرکت و مقايسه آن با نسبت P به E ساير شرکت‌هاي فعال در آن صنعت، مي‌توان دريافت که آيا قيمتي که هم‌اکنون براي سهم مذکور در بورس تعيين شده، قيمت مناسبي است يا خير؟ البته بايد توجه داشت که نسبت P به E تنها يکي از معيارهاي ارزيابي سهم است و نبايد به تنهايي و بدون درنظر گرفتن ساير معيارها، ملاک تصميم‌گيري قرار گيرد.

3-قابليت نقدشوندگي سهام: قبلا هم توضيح داديم که يکي از ويژگي‌هاي يک دارايي خوب، اين است که سريع به پول نقد تبديل شود. سهام نيز به عنوان يک دارايي، از اين ويژگي مستثني نيست و طبيعتا سهامداران انتظار دارند هر زمان که خواستند، بتوانند سهام خود را فروخته و به پول نقد تبديل کنند. هر اندازه حجم معاملات، دفعات معامله و تعداد سهام معامله شده يک شرکت در بورس بيشتر باشد، نشان دهنده قابليت نقدشوندگي بالاي اين سهم است.

4-وضعيت دارايي‌ها و بدهي‌هاي شرکت: با بررسي صورت‌هاي مالي اساسي شرکت ازجمله ترازنامه، مي‌توان شناخت خوبي نسبت به وضعيت مالي شرکت و بخصوص ميزان دارايي‌ها و بدهي‌هاي آن بدست آورد. طبيعتا براي سهامدار، به عنوان فردي که به نسبت سهامش مالک شرکت محسوب مي‌شود، اين موضوع بسيار حائز اهميت است که شرکت، چه دارايي‌هايي در اختيار دارد، به چه ميزان بدهي دارد و آيا براساس اين حجم دارايي و بدهي، سهام شرکت براي خريد مناسب است يا خيـر؟ با بررسي ترازنامه و ساير صورت‌هاي مالي شرکت، مي‌توان اين اطلاعات را بدست آورد.

5-طرح‌هاي توسعه شرکت: هر اندازه طرح‌هاي توسعه‌اي در يک شرکت بيشتر باشد، نشان‌دهنده رشد و پويايي آن شرکت خواهد بود. بنابراين وجود طرح‌هاي توسعه‌اي، مي‌تواند يکي از نشانه‌هاي ارزنده بودن سهام شرکت باشد. البته بايد هدف از انجام طرح توسعه‌اي در شرکت و ميزان تأثير آن در فروش و سودآوري شرکت، بطور کامل مورد بررسي قرار گيرد، زيرا همه طرح هاي توسعه‌اي به يک اندازه در شرکت تأثيرگذار نيستند، مثلا طرح‌هايي که براي تعويض ماشين‌آلات فرسوده يک شرکت اجرا ميشود، در مقايسه با طرح‌هايي که با هدف راه‌اندازي خطوط توليد جديد اجرا مي شود، تأثير کمتـري در ميزان سودآوري شرکت دارند.

6-ميزان سهام در دست مردم: هرچه تعداد بيشتري از مردم، سهامدار يک شرکت باشند، وضعيت آن سهم مناسب‌تر خواهد بود، زيرا اولا همواره خريداران و فروشندگان زيادي براي سهم وجود داشته و در نتيجه، قابليت نقدشوندگي سهم در بورس افزايش مي يابد و ثانيا امکان دستکاري قيمت سهم توسط گروهي خاص از سهامداران، کاهش مي‌يابد. به آن بخش از سهام شرکت که در اختيـار تعداد زيادي سرمايه‌گذاران قرار دارد، سهام شناور آزاد گفته مي شود.

7-ترکيب سهامداران شرکت: وجود برخي نهادها و سازمان‌هاي بزرگ به عنوان سهامداران عمده يک شرکت، مي‌تواند به عنوان نقطه قوت براي سهام آن شرکت محسوب شود، زيرا سهامداران عمده در شرايط خاص مي‌توانند با حمايت از سهم، مانع از افت قيمت سهام و در نتيجه، ضرر و زيان سهامداران شوند. البته وجود سازمان‌ها و نهادها در ترکيب سهامداري يک شرکت، لزوما به معناي حمايت آنان از سهم نيست و بايد عملکرد گذشته سهامداران عمده در اين خصوص مورد بررسي قرار گيرد.

انواع شيوه‌هاي تعيين قيمت سهم

چرا قيمت سهام اغلب شرکت ها در بورس از قيمت اسمـي آنها يعني 100 تومان بيشتر است؟

آيا قيمتي که در بورس براي سهام تعيين مي شود، همواره با ارزش واقعي يک سهم برابر است؟ اگر اينطور است، چرا همچنان برخي سرمايه گذاران متقاضي خريد برخي سهام، حتي با قيمتي بالاتر هستند؟

در اين قسمت، قصد داريم با ذکر انواع قيمت يک سهم، به اين سوالات پاسخ دهيم. پس با ما همراه باشيد.

هر سهم، چهار نـوع قيمت دارد:

الف: قيمت اسمي: قيمت اسمـي يک سهم، قيمتي است که عرضه اوليه سهام شرکت براساس آن قيمت انجام مي شود. همانطور که قبلا هم توضيح داديم، قيمت اسمي هريک از سهام شرکتهاي پذيرفته شده در بورس در ايران، يکصد تومان (1000 ريال) است. مبلغ قيمت اسمي، بر روي برگه هاي سهام درج مي شود. در تصوير زير، نمونه يک برگه نشان داده شده است. همانطور که مشاهده مي کنيد، کل سرمايه شرکت، تعداد سهام منتشر شده و قيمت اسمي هريک از سهام، به علاوه تعداد سهامي سهامدار در اختيار دارد، بر روي برگه سهام درج شده است.

ب: قيمت دفتـري: اگر مجموع بدهي هاي شرکت را از مجموع دارايي هاي شرکت کم کنيم، مبلغ باقيمانده نشان دهنده مجموع ارزش سرمايه سهامداران شرکت يا به تعبير دقيق تر، مجموع حقوق صاحبان سهام شرکت خواهد بود. حال اگر مبلغ حقوق صاحبان سهام شرکت را بر تعداد سهام شرکت تقسيم کنيم، عدد حاصل بيانگر قيمت دفتري هر سهم است.

براي مثال، فرض کنيد مجموع ارزش دارايي هاي شرکت الف در پايان سال اول فعاليت شرکت، 10 ميليارد تومان است. اين شرکت همچنين در مجموع 7 ميليارد تومان به بانکها و ساير شرکتها، بدهي دارد. بنابراين، مجموع حقوق صاحبان سهام اين شرکت 3 ميليـارد تومان خواهد بود (3=7-10). حال اگر شرکت مذکور در مجموع تعداد 20 ميليون سهم منتشر کرده باشد، ارزش دفتري هر سهم اين شرکت 150 تومان خواهد بود. (150=20000000/3000000000)

شايد براي شما اين سوال بوجود آمده باشد که چطور قيمت اسمي سهام شرکت الف 100 تومان است، در حاليکه قيمت دفتري سهام اين شرکت 150 تومان؟ پاسخ اين است که ميزان سودي که شرکت در پايان سال اول فعاليت خود بدست آورده است نيز به عنوان حقوق سهامداران محسوب و باعث شده است تا ارزش دفتري سهم، از 100 تومان به 150 تومان افزايش يابد.

دليل ذکر کلمه "دفتر" در قيمت دفتري سهم هم اين است که اعداد و ارقام مربوط به دارايي ها و بدهي هاي شرکت، براساس ارقام ثبت شده در دفاتر حسابداري شرکت، مدنظر قرار مي گيرند.

ج: قيمت بازار: قيمت بازار يا قيمت معاملاتي، قيمتي است که سهام براساس آن، در بورس معامله مي شود. همانطور که قبلا هم توضيح داديم، اگرچه قيمت اسمي هر سهم در بورس 100 تومان است، اما سهام اغلب شرکت ها در بورس براساس قيمت اسمي و حتي ارزش دفتري، معامله نمي شود. آنچه که قيمت سهم در بورس را تعيين مي کند، ميزان عرضه و تقاضا براي يک سهم است. براي مثال، ممکن است به علت عملکرد خوب يک شرکت، سرمايه گذاران زيادي متقاضي خريد سهام آن شرکت در بورس باشند. بنابراين، قيمت آن در بورس براساس ميزان تقاضا، افزايش خواهد يافت و حتي ممکن است اين افزايش، تا چند برابر قيمت اسمي هم باشد. در نقطه مقابل، عملکرد ضعيف يک شرکت ممکن است باعث بي رغبتي سرمايه گذاران به خريد يا نگهداري سهم مذکور و در نتيجه، افزايش عرضه آن در بورس باشد. طبيعتا با افزايش عرضه، قيمت سهم کاهش يافته و اگر اين روند ادامه يابد، ممکن است قيمت سهم حتي به زير قيمت اسمي، يعني 100 تومان برسد. بنابراين، قيمت بازار يک سهم، قيمتي است که در بورس، براي سهم تعيين مي شود.

د: قيمت ذاتي: منظور از قيمت ذاتي يک سهم، ارزش واقعي آن سهم است. شايد براي شما اين سوال بوجود آيد که چه تفاوتي بين قيمت بازار و قيمت ذاتي يک سهم وجود دارد. اجازه بدهيد با يک مثال توضيح دهيم. فرض کنيد قيمت بازار سهم شرکت الف، هم اکنون 200 تومان است، به بيان ديگر، سهام شرکت الف هم اکنون با قيمت 200 تومان در بورس در حال خريد و فروش است. اما سرمايه گذاران زيادي همچنان متقاضي خريد اين سهم هستند. اگر از اين سرمايه گذاران سوال کنيد که چرا قصد داريد سهام اين شرکت را خريداري کنيد؟ پاسخ همه آنها اين خواهد بود که "به نظر ما، اين سهم بيشتر از 200 تومان ارزش دارد". معني اين جمله اين است که ارزش واقعي سهام شرکت الف، بيشتر از قيمت بازار اين سهم است.

بنابراين، در يک تعريف ساده، قيمت ذاتي يک سهم، بيانگر ارزشي است که سرمايه گذاران براي سهم قائل هستند. طبيعتا اگر از ديد سرمايه گذاران، ارزش ذاتي يک سهم بالاتر از قيمت بازار آن سهم باشد، گزينه مناسبي براي خريد خواهد بود، اما اگر ارزش ذاتي يک سهم کمتر از ارزش بازار آن باشد، سهم مذکور گزينه مناسبي براي سرمايه گذاري به شمار نمي رود.

منبع:تالار مجازی بورس ایران